استفتائات مراجع عظام درباره عزاداری سالار شهیدان

سوال: اغلب در مدیحه سرایی کلمه سگ و... به کار میرود از نظر اسلام چه حکمی دارد ؟مانند من سگ زینب 

پاسخ:این تعبیرات اگر از باب اظهار خضوع و ارادت بیشتر به ساحت مقدس معصومین(ع) باشد شرعا اشکال ندارد ولی بهتر است مداحان در تعبیرات رعایت ادب و احترام را بنمایند. البته نسبت دادن این اسامی به دیگران حرام است. 

محمد محمدی اشتهاردی 

اخیراً مداحان در مجالس مولودی‏های ائمه اطهار(ع) اقدام به مداحی همراه با کف زدن می‏کنند. که این عمل به نظر بنده در موقعیت کنونی باعث جذب و استقبال و شرکت جوانان در این مجالس می‏شود و هیچ مفسده‏ای هم ندارد. و در مواردی این کف زدن‏ها همراه با گریه و منقلب کردن جوانان می‏شود. از طرفی طبق برنامه‏های مداحی قدیم، یک سری اشعار تکراری و قدیمی خوانده می‏شود که باعث جذب جوانان نمی‏شود و فایده‏ای ندارد. 

سؤال این است، پس چرا بعضی از آقایان علما مثل آقای مکارم شیرازی و... به نادرست بودن آن فتوا داده‏اند؟ 

پاسخ: فتوایی که آیت الله مکارم شیرازی داده، چنین است: کف زدن در مجالس اهل‏بیت(ع) درمساجد و حسینیه‏ها ترک شود.

مسائل جدید، ج 1، ص 169

حکم مداحی به سبک جدید چیست؟ 

پاسخ: الف ـ در عزاداری انجام هر گونه اقدامی که با اعتدال اسلامی وفطرت انسانی تناسب ندارد یا موجب وهن و توهین به اسلام و مسلمانان است، ناصحیح می باشد. 

مصادیق مختلف عزاداری که اشکال ندارد ـ گرچه ممکن است در دین به آن امر نشده باشد ـ در فتاوای رهبر فرزانه انقلاب چنین آمده است : 

1. شبیه خوانی : اگر مشتمل بر امور دروغ نباشد ـ مسلتزم مفسده نباشد، باعث وهن مذهب نشود ـ   

2.  استفاده از شیپور، طبل و سنج : به نحو متعارف. 

 3. عَلَم : نباید جزء دین شمرده شود. 

 4. دستة عزاداری : بدون اذیّت دیگران یا هر عملی که حرام باشد. 

  5. زنجیرزنی : به نحو متعارف. 

و مواردی که در فتاوای ایشان جایز دانسته نشده است عبارتست از : 

 1. زنجیر زدن تیغ دار 

2.  استفاده از ارگ در دسته جات 

 3. سوراخ کردن گوشت بدن 

 4. مالیدن سر و صورت بر زمین و خونی کردن آن 

 5. شرکت زنان در دسته های سینه زنی و زنجیر زنی 

 6. قمه زدن 

7.  پابرهنه وارد آ‌تش شدن 

 8. نقل مصیبتهایی که سند تاریخی یا روایی ندارد. 

سوال: کسانی که در ایام عزادای امام حسین "ع" به گردن خود قلاده می اندازند و مداحانی که می گویند ارباب من حسینه یا من سگ حسینم از لحاظ اسلام و دین و شرع درست است یا اینکه رد شده است؟ 

پاسخ: قطعاً در بکار بردن الفاظ و تعابیری که ما در بیان ارادت خویش به ائمه اطهار "ع" استفاده می نماییم کمال دقت را باید بکار ببریم تا خدای ناکرده کلامی خلاف شأن آن بزرگواران نباشد و حساسیت جنابعالی بجا و پسندیده است که بعضی وقتها به جهل و نادانی ما در درک نقش و جایگاه خویش نسبت به آن ذوات مقدسه و گاه جهل نسبت به مقام آن وجودات نازنین است بهرحال به نقل از بزرگان و مراجع معظم تقلید مضامین زیبا بسیار است، که آنها را بکار ببریم. 

در مورد سؤال شما باید عرض کنم، خود را غلام ائمه اطهار "ع" معرفی کردن و آنها را مولی و ارباب خود دانستن خوب و سازنده است و حضرت امیر "ع" نیز خود را غلام رسول ا... "ص" معرفی می نماید و می فرماید : "انا عبد من عبید محمد". 

البته باید خود را در سطح آن بزرگواران و لیاقت خدمتگزار ایشان بالا برد و در علم و عمل شاگرد ایشان شد.ولی خود را سگ معرفی کردن، یا قلاده زدن صحیح نیست و ارزشی هم ندارد. آنان برای انسان سازی آمده اند نه سگ پروری که امکان هیچ رشد و تعالی برای او نیست. 

سوال: آیاسینه زنی در ماه محرّم در حالی که بدن قرمز شود اشکال دارد؟ 

پاسخ: عزاداری برای سالار شهیدان و بزرگ داشت آن واقعه حزن انگیز و اظهار محبّت به خاندان عصمت وطهارت امری پسندیده و لازم است و به فرمودهء امام خمینی (ره ) از افضل قربات است و باعث خشنودی خدامی شود. 

سینه زدن و زنجیر زدن برای عزاداری گرچه جای آن سرخ شود اشکالی ندارد و از ثواب بالایی برخوردار است ,مشروط بر آن که موجب ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد.

پـاورقی 1.آیت اللّه فاضل لنکرانی , جامع المسائل , ج 1 ص 619 

سوال: آیا همه علما "شور زدن" را در سینه زنی حلال می‏دانند؟ 

پاسخ: شور زدن از اصطلاحات خاص عزاداری و نوحه خوانی است. وقتی سینه زنی یا زنجیر زنی به نقطه اوج خود می‏رسد، ریتم

حرکت‏ها و صداها سریعتر و پرشورتر می‏شود. فقها این گونه عزاداری را جایز می‏دانند و نهی خاصی از ناحیه فقها در این خصوص وارد نشده است. امروزه این حالت در عزاداری‏ها رایج و متعارف است. 

سوال: طبق فتوای آیت الله بهجت سینه زدن و عزاداری کردن با بدن برهنه در جایی که نامحرم نباشد ، چه حکمی دارد؟ 

پاسخ: سینه زدن و عزاداری برای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و اصحاب با وفایش، از افضل قربات است و ثواب دارد، گرچه بر اثر شدّت عزاداری پوست بدن سرخ شود. 

سوال: آیا برهنه شدن هنگام عزاداری در مسجد یاحسینیه یا جای دیگر اشکالی دارد؟ 

پاسخ: برهنه شدن هنگام عزاداری و سینه زدن یا زنجیر زدن اشکالی ندارد،[1] ولی اگر در جایی است که زنان نامحرم مشاهده می کنند، بهتر است بدن پوشیده باشد. اگر بداند از دیدن بدن او دیگران به گناه می افتند، از باب "ولا تعاونوا علی الاثم والعدوان"، (بر گناه و دشمنی کمک نکنید) برهنه شدن جائز نیست. 

[1] آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج 1، ص 619؛ آیت الله تبریزی، استفتائات جدید، ص 453. 

سوال: بیرون آوردن پیراهن و لخت شدن در عزاداری چگونه است؟ 

پاسخ: اشکالی ندارد،‌ ولی بر زنان لازم است از نگاه کردن خودداری کنند.

[5]آیت الله فاضل، جامع المسائل، ‌ج 1،‌ س 2162؛ آیت الله بهجت،

سوال: مداحی‏های امروزی همراه با هروله است. آیا مجاز به حضور در این مراسم هستیم؟ 

پاسخ: مداحی‏های همراه با هروله (مانند تکان دادن دست و حرکت پا در مراسم عزاداری خوزستان) اشکال ندارد و حضور در این مجالس جایز است. 

سوال: لخت شدن به هنگام سینه‏زنی برای ائمه اطهار در مکان‏های مختلف چگونه است؟ 

پاسخ: سنّت سینه‏زنی که به طرز فوق انجام گرفته شایسته هیچ گونه مخالفت با آن نیست. ولی در مورد مذکور بر زنان لازم است از نظر کردن خودداری کنند. (جامع المسائل 1 / 620(

سوال: در مراسم عزاداری افرادی که بر صورت خود چنگ می‏زنند چه حکمی دارد؟ 

پاسخ: جایز نیست و حرام است. 

سوال: آیا برای سینه زدن لخت شدن اشکال دارد؟ 

پاسخ: برای مردها در حد متعارف اشکال ندارد. 

سوال: سینه زنی اگر موجب سرخی یا کبودی پوست شود چه حکمی دارد؟ 

پاسخ: در صورتی که موجب ضرر و مفسده نباشد، اشکال شرعی ندارد؛ لیکن بهتر است عزاداری برای حضرت سیدالشهدا(ع) با شیوه‏های معقول و همراه با پیام فرهنگی نهضت عاشورا، برگزار شود. 

سوال: آیا زیاده روی در عزاداری ها مثلا محکم سینه زدن به حدی که به بدن آسیب می رسد صحیح است ؟ 

پاسخ: اگر موجب ضرر معتنابه (قابل توجه) نباشد اشکال ندارد.{J 

سوال: چرا برخی علماء قمه زدن را تحریم کرده اند و حکم شرعی آن چیست؟ 

پاسخ : در رابطه با قمه زنی هیچ دستوری از ناحیه شرع نرسیده و برخی از فقها نیز درباره آن چیزی نگفته‏اند، لیکن کسانی که متعرض حکم آن شده‏اند عموماً در دو صورت آن را غیر جایز شمرده‏اند: 

1 ) در صورتی که مشتمل بر ضرر معتنابه برای شخص باشد. 

2 ) در صورتی که موجب وهن اسلام یا تشیع گردد. 

سوال: از نظر مقام معظم رهبری پوشیدن لباس سیاه در عزاداری چه حکمی دارد؟ 

پاسخ: پوشیدن لباس سیاه‏در عزای سالار شهیدان به نظر معظم‏له مستحب است و خود ایشان هم در ایام عاشورا لباس سیاه می‏پوشند. 

سوال: اغلب در مدیحه سرایی کلمه سگ و... به کار میرود از نظر اسلام چه حکمی دارد ؟(مانند من سگ زینب(

پاسخ: این تعبیرات اگر از باب اظهار خضوع و ارادت بیشتر به ساحت مقدس معصومین(ع) باشد شرعا اشکال ندارد ولی بهتر است مداحان در تعبیرات رعایت ادب و احترام را بنمایند. البته نسبت دادن این اسامی به دیگران حرام است. 

سوال: حکم هروله کردن در هنگام عزاداری برای امام حسین (ع)چیست. 

 پاسخ : بهترین شکل عزاداری بیان فضایل و کمالات و سخنان ارزنده و نورانی و راهگشای سیدالشهدا(ع) و سایر اولیای بزرگ و مکرم خداوند است. ممکن است فردی بدون حرکت و حالت خاصی اهل معرفت و بصیرت باشد و با مطالعه نهضت مقدس امام حسین(ع) و اهداف الهی و انسانی او، در درون بر این مصیبت و جنایت بزرگ غمگین و نالان باشد و ممکن است کسی با وجود شور گرفتن و بالا و پایین پریدن به این درجه از معرفت و بصیرت نرسیده باشد. البته باید از سوء ظن و بدبینی جدا پرهیز نمود چون کم نیستند انسان های با معرفت و آگاه و دلسوخته ای که عمق احساسات و ارادت خالصانه خود را به ساحت اقدس سیدالشهدا و اولیای خداوند به صورت شور گرفتن و هروله کردن نشان می دهند و این حرکات و اعمال هیچ منافاتی با معرفت و شناخت و بصیرت آنها ندارد. 

اگر چه باید از کارهایی که موبج وهن اسلام و تشیع می شود خودداری نمود. 

آیت الله خامنه‏ای: شایسته است مؤمنان از هر کاری که مناسب با مجالس عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) نمی‏باشد، خودداری کنند و حرکات مذکور هم اگر موجب وهن مراسم عزاداری نشود، اشکال ندارد.استفتا از دفتر مقام معظم رهبری. 

سوال: 4-آیا درمجالس عزا درآوردن پیراهن برای سینه زنی وبالاو پایین پریدن وصورت خراش انداختن وبه دیوار زدن براثر عشق به امام حسین ( ع ) درست است ؟ 

پاسخ: هرگونه اعمال که موجب وهن مذهب شود جایز نیست 

اما اگر به گونه ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر هر حزن و اندوه در عذا محسوب میشود اشکال ندارد 

پیراهن در آوردن و لخت شدن آیهً ا000 مکارم شیرازی در بود خانمها حرام میدانند در نبود خانمها احتیاط واجب در ترک است 

1- مسئله 1451 استفبا ء آت مقام معظم رهبری 

2- مسئله 1463 استفبا ء آت مقام معظم رهبر 

سوال: 1ـ آیا عزاداری بوسیله زنجیر که باعث ضربه بر دوش انسان می شود و با طبل درست است و آیا قبول می شود؟ 

پاسخ: ج1ـ اگر استفاده از زنجیرها باعث ضرر بدنی قابل توجهی گردد جایز نیست ولی استفاده از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد. اجوبه الاستفتاآت، ص322، مسئله1441 

سوال: 2ـ کسی که قمه زنی را به قصد عزاداری انجام می دهد و ظیفه او چیست؟ 

پاسخ: ج2ـ هر کاری که برای انسان ضرر داشته باشد و یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفی نیست که بیشتر این امور باعث بد نامی و وهن مذهب اهل بیت(ع) می شود و این از بزرگترین ضررها و خسارتهاست. 

سوال: 1ـ لطمه زدن در جلسه امام حسین(ع) چه حکمی دارد ؟ 

پاسخ: هرعملی که موجب وهن مذهب شود ، جایز نیست ، واگر موجب ضررو اضرار نفس باشد جایزنیست. 

سوال: 1ـ اگر ممکن است بفرمایید درمراسم عزاداری برای سالار شهیدان لخت شدن مردها برای سینه زدن چه حکمی یا ضرورتی دارد واصولا این کار درست است یا خیر ؟ برای جلوگیری از آن چه تدابیری اندیشیده شده است ؟ 

پاسخ: عزاداری به صورت سنتی اشکال ندارد ولی ازاعمال ورفتاری که موجب وهن مذهب می شود باید اجتناب کرد . 

مسائل جدید ازدیدگاه علما ومراجع تقلید ص 37 ج 3 

سنت سینه زنی که به طرز فوق انجام گرفته و می گیرد شایسته هیچ گونه مخالفت با آن نیست ولی برزنان لازم است ازنگاه کردن به آنان خود دار ی کنند . 

جامع المسائل ج 1 ص 358 مسأله 2165 

سوال: 1 - امروزه باب شده که درهیأت، نوحه را به سبک آهنگهای غربی می خوانند، آیا مشکل دارد ؟ 

پاسخ: 1 - آنچه موجب وهن عزاداری است باید، اجتناب شود. 

استعمالات آلات موسیقی در عزاداری خالی از اشکال نیست مطلقا. 

مسائل جدید از دیدگاه علما ومراجع تقلید ،ص 40 ،ج 1 

سوال: 2 - اگر کسی درهیأت به سر وصورت خود ضربه وارد سازد مشکل دارد ؟ 

پاسخ: ج2- اگرموجب وهن مقدسات شود، جایز نیست. 

مسائل جدید از دیدگاه علما ومراجع تقلید ،ص 34 ،ج 1 

سوال: 3 - آیا آوردن واژه هایی چون ( کلب ،سگ، دیوانه ) درمدح غلامان اهل بیت( علیهم السلام ) جایز است ؟ 

پاسخ: ج3- البته با الفاضی که درشأن آن بزرگواران نیست ،نباید مدح کنند والفاظ مناسبتر فراوان است. 

مسائل جدید از دیدگاه علما ومراجع تقلید ،ص 42 ،ج 1 

سوال: 1 - آیا سینه زنی در مولودی مشکل دارد ؟ 

پاسخ: ج1- اشکال ندارد . 

سوال: سوال از دفتر مقام معظم رهبری ، مشهد ، تلفن : [phone] 

 سوال: استفاده از زنجیرهایی که دارای تیغ هستند، چه حکمی دارد؟ 

پاسخ: امام، خامنه‏ای، تبریزی، مکارم و فاضل: اگر استفاده از زنجیرهای مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنی قابل توجهی گردد، جایز نیست.

امام، استفتاءات، ج 3، سؤالات س 34 و 37؛ خامنه‏ای، اجوبةالاستفتاءات، س 1441؛ تبریزی، استفتاءات، س 2003 و 2012؛ مکارم، استفتاءات، ج 1، س 574 و ج 2 و makaremshirazi.org، قمه‏زنی؛ فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 2162 و 2166 و 2173. 

صافی: اگر ضرر قابل توجهی برای بدن نداشته باشد. در عزای سیدالشهدا(ع) اشکال ندارد.صافی، جامع‏الاحکام، ج 2، س 1594. 

نوری: عزاداری برای امام حسین(ع) طبق سنت متعارف و معمول بین شیعیان اشکال ندارد.نوری، استفتاءات، ج 1، س 1063 و ج 2، س 601. 

سوال: بالا و پایین پریدن در هنگام سینه‏زنی)هروله) چه حکمی دارد؟ 

پاسخ: خامنه‏ای: شایسته است مؤمنان از هر کاری که مناسب با مجالس عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) نمی‏باشد، خودداری کنند و حرکات مذکور هم اگر موجب وهن مراسم عزاداری نشود، اشکال ندارد.استفتا از دفتر مقام معظم رهبری. 

سوال: زنجیرزدن به بدن - همان‏گونه که برخی از مسلمانان انجام می‏دهند - چه حکمی دارد؟ 

پاسخ: خامنه‏ای: اگر به نحو متعارف و به گونه‏ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود، اشکال ندارد.خامنه‏ای، اجوبة الاستفتاءات، س 1463. 

سوال: استفاده از عَلَم در مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) یا قرار دادن آن در مجلس عزا و یا حمل آن در دسته عزاداری چه حکمی دارد؟ 

پاسخ: امام، تبریزی، فاضل، مکارم و سیستانی:اشکال ندارد.

امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 72؛ تبریزی، استفتاءات، س 2007؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 2174؛ مکارم، استفتاءات، ج 1 س 579؛ سیستانی، سایت، شعائر دینی، س 6. 

خامنه‏ای: فی نفسه اشکال ندارد، ولی نباید این امور جزء دین شمرده شود.

خامنه‏ای، اجوبة الاستفتاءات، س 1444. 

نوری:استفاده از آن در حد متعارف اشکال ندارد.نوری، استفتاءات، ج 2، س 598 و 604. 

صافی: حمل عَلَم بعید نیست از تعظیم شعائر محسوب شود و بی‏اشکال باشد.صافی، جامع‏الاحکام، ج 2، س 1595. 

سوال:  بفرمایید وضعیت شرعی سینه زنی های جدید با آهنگ های تند، در آوردن لباس و اعمالی مثل هروله و ... چیست و آیا اصولاً در صورت صحت شرعی، توجیهی برای این کارها هست؟ با توجه به اینکه این خصوصیات در مجالس باعث جذب جوانان به این مجالس است و اگر مفسده ای دارد. چرا ز طرف نهادهای حافظ احکام دین، فعالیتی در جهت کنترل انحرافات در این جهت صورت نمیگیرد؟ 

پاسخ: در پاسخ به سؤال شما عرض می شود که با استفاده از سبک های جدید در صورتیکه موجب سبک شمردن ذکر مصیبت نشود مانعی ندارد. اما اگر مداحی به سبک موسیقی حرام اجرا شود وباعث ایجا غنا شود خواندن و گوش دادن به آن حرام است. مراد از آهنگهای غیر مجاز حرام همان موسیقی غنایی لهوی متناسب با مجالس لهو ومعصیت می‌باشد.بنابر آنچه ذکر شد : 1. مداحی توأم با غنا حرام است 2. از مداحی توأم با آهنگهای حرام باید اجتناب شود. 

البته تشخیص موارد یاد شده به عهده مکلف و تشخیص موسیقی حرام عرفی می باشد. 

منبع